Entrevista concedida a The Muros Times polo escritor Manuel Iglesias Turnes 1/4/2013

J.L._ Manuel, antes de falar do teu libro As rapazas de Xan, ¿Pódesme dar unha breve descripción de quén eres e de donde ves? Pois ainda que visitas Louro, penso que os teus orixens son de outro lugar.
Manuel Iglesias Turnes: Pois así, en poucas palabras, contareiche que son un traballador por conta propia, que desenrolo unha actividade relacionada coa mellora xenética da vaca Frisona Holstein. Nacín en Cabanas (A Baña) e vivo en Santiago dende os anos 70. Louro para min é algo máis que un lugar ó que se vai de visita. Fun a primeira vez de camping no 68. Nunca deixei de ir e agora teño vivenda alí. Estou orgulloso de ser tamén de Louro.
J.L._ Cando empezastes a escribir As Rapazas de Xan, ¿Qué che inspirou a facelo?
Manuel Iglesias Turnes: Empecei en Xuño de 2009 e, devagar, remateina no mesmo mes de 2010. Houbo periodos longos, de meses, que non tratallaba nela. Non tiña présa porque non supoñía que podía ter o interese que logo tivo. Supoño que o que me inspirou e motivou a escribirla foron aqueles recordos da infancia. Aquelas cousas que che impactan de neno, que ves pasar por diante túa, que ti non queres que pasen pero pasan. Por medio da escrita pos a cada cousa no seu sitio, e eu tiña moitas descolocadas . Mais, As rapazas de Xan, e tamén unha novela de amor. Todos, ou case todos, levamos unha historia de amor no corazón.
J.L._Ten o libro un mensaxe específico co que o leutor se poida identificar?
Manuel Iglesias Turnes: Si, o libro ten varias mensaxes coas que o lector identificarse. Todos aqueles que noutros tempos, e agora tamén, tiveron que deixar a súa terra para buscar o sustento lonxe, vanse identificar e moito con esta novela. Pero tamén todos aqueles que ten e tiveron a capacidade de poñer o amor por enriba doutros sentimentos menos nobles. Os que aman a Galicia, a nosa lingua, a forma de ser da nosa xente, veranse plenamente reflexados no que aquí eu conto. Dito esto, engado que calquera persoa, rural ou urbana, rica ou pobre, xoven ou maior, pode disfrutar cunha historia de amor, desamor, de gran contido social, que mestura o drama coa retranca e o humor.
J.L_ Apesares de ser unha novela, qué tanto ten a obra de realismo, ou é pura ficción?
Manuel Iglesias Turnes: A obra é ficción, ainda que os que a leron e a crítica aseguran que a dose de realismo e tal, que o lector vese mergullado na historia. Eu, que me criei nunha aldea, non quero negar que bebín algo de que aconteceu ó meu carón. Pero fíxeno de moitas fontes, e a de máis caudal foi a da miña imaxinación, sen lugar a dúbidas. É, insisto, ficción. Mais construín un retrato tan veraz que calquera pode pensar que iso sucedeu así.
Tamén din os entendidos que a primeira novela dun autor é a máis personal. Algo diso haberá.
J.L. Si tuveras que escoller, qué escritor considerarías o teu mentor ou que che influenciou máis?
Manuel Iglesias Turnes: Suso de Toro, sen dúbida. Dixen nunha presentación de As rapazas de Xan en Santiago, que eu decidín escribir cando lin Calzados Lola deste autor, que, por certo, parte da trama desenvolvese por Muros e Louro.
Suso é o meu padriño literario e penso que de moitos autores que están a publicar na actualidade. Cando leas o prólogo que lle fixo á miña novela verás que o que digo é certo. Noutro plano, Rosalía é o sentir do noso país, a voz que traspasa os tempos e non perde actualidade.
J.L. Ademáis dos que fas referencia, quén é o teu autor favorito xa sexa noso ou alleo?
Manuel Iglesias Turnes: Suso de Toro, Diego Ameixeiras, Rivas e moitos outros
J.L._ Normalmente as cousas non pasan por que si, acórdaste como se orixinou o teu interés por escribir?
Manuel Iglesias Turnes: Eu penso que o interese por escribir aparece pola necesidade de contar cousas, de comunicar cos demais, de denunciar aquilo que che é incómodo dentro. Empecei a escribir porque a miña cabeza estaba, e está, repleta de cousas. A min interésame todo o que acontece ó meu arredor. Nunha ocasión dixen nunha entrevista á Radio Galega que escribín este libro sen plantexalo previamente. A locutora riuse, pero foi así. Un día empezas a escribir e ó pouco tes unha historia que te atrapa. As personaxes xa ten cara e unha forma determinada de comportarse. Non é doado de explicar, pero cando escribes se as peresonaxes non collen vida a historia non sae. Se ti nas cres, os lectores tampouco. Foi unha necesidade nun momento de desacougo. Tamén podemos dicilo así.
J.L_ Ademáis de escribir, qué outras inquietudes che moven?
Manuel Iglesias Turnes: Son unha persoa moi normal, con inquietudes moi normais. Móveme o ter un país orgulloso do seu, que fale con orgullo a súa lingua. En xeral indigname todo aquilo que atenta contra da dignidade das persoas. Iso multiplícase cando se atenta contra a dignidade do conxunto do pais.
J.L. Estás escribindo algo máis? e si é así, ¿Pódesnos adiantar algo?
Manuel Iglesias Turnes: Estoulle dando voltas á cousa, pero sen présa. Teño un traballo que me deixa poucos ocos e isto de escribir tes que ter as mans no teclado, pero tamén a cabeza na historia. Algo farei por que é unha experiencia marabillosa iso de estar creando unha ficción.
J.L. Atreveríaste a darlle algún consello a os novos escritores, a aqueles que teñen ideas no miolo pero non se deciden a plasmalas en verbas escritas?
Manuel Iglesias Turnes: Pois é un atrevemento pola miña parte dar consellos, pero eu diríalles que é cuestión de perder complexos e non poñerse límites. Hai que escribir cara diante, con valentía. Cando comproben que o que escriben lles chega, os emociona, están no camiño porque ó lector tamén lle ocurrirá iso. Ninguén sabe se ten posibilidades se non o intenta.
J.L. Bueno, foi unha grata experiencia o haber falado contigo Manuel i estou seguro de que esta non vai a ser a única vez en que te prestes a falar con nós.
Para rematar, tes algo que queiras comunicarlle a os teus leutores?
Manuel Iglesias Turnes: Que agardo que vos guste, que a disfrutedes. Que pensedes que foi escrita con moito corazón, con moito amor a Galicia e ás súas xentes. Que As rapazas de Xan e unha novela que narra a vida nunha aldea nosa alá na posguerra, onde a xente escapa da miseria emigrando a America. Mais tamén é diversión, solidariedade, emoción etc. Teño fé en que vos vai gustar.
Grazas, Jorge, por darme esta oportunidade de falar para a xente de Muros.

Contido
De malla a malla desenvólvese a historia de amor, protagonizada por Carmela e Manuel durante os difíciles anos da posguerra en Cabanelas. Mais tamén é esta unha emocionante novela coral na que se describe o complexo tecido de relacións que compoñen a vida dunha aldea, marcada pola pobreza e a miseria, pola forte presenza da Igrexa que exerce unha notable influencia na vida cotiá, e pola ausencia de futuro na propia terra, cando a saída máis favorable para os seus habitantes máis novos é a emigración a Montevideo.

Entevista a Amado Barrera-Outubro 2013

Non fai falta buscar moito para poder encontrar xente interesante e merecedora de que nos conte a súa historia. É de resaltar que moitos dos entrevistados nestas páxinas son muradans de adopción, por vontade propia ou por que as circu

nstancias lles fixeron vir a este canto de Galicia e o converteron en algo propio.

Amado Barrera nace en Hoyales de Roa, Burgos. Fillo dunha valisoletana e un galego que, en plena”mobilidade”, vaise a Toro,  de onde Amado gardará as máis agarimosas lembranzas dos primeiros anos desa inesquecible “matria” que chamamos infancia, ao cabo dos que a familia trasládase a Madrid (a mobilidade continua).

No colexio é alumno “predilecto” de Don Pedro Dicenta (irmán do actor Manuel Dicenta), co que permanecerá en contacto durante anos. Don Pedro deixóu unha pegada fonda na alma de Amado, tanto na conciencia social e política (érache Don Pedro un republicano moi activo, o que non lle trouxo poucos problemas), coma nas inquedanzas culturais, especialmente na literaria.

J.L.:_ Amado, como para tantos que nos contan as súas peripecias, o futuro non está cicelado en granito e no teu caso posiblemente dístete conta cedo pois fixeches un pouco de todo ata te encontrar en Esteiro. Pero antes de ir a Esteiro, empecemos pola túa etapa escolar en Madrid. ¿Cómo foi o teu expediente alí?

A.B.: Non foi moi brillante, coma sempre lles contaba aos meus alumnos, para que non se sintisen uns fracasados se non entendían algo á primeira ou aínda que tivesen que repetir algún curso. Eran tempos das “reválidas” (que agora pode que regresen, meigas fora) e para face-la de “4º” tiven que emplear outro ano. A miña “pedra no zapato” era a Xeografía, que non relacionaba coa realidade, alí metido entre as catro paredes das rúas madrileñas. Meu pai non quería bromas e coma ese ano “de máis” só aprobéi unha parte en Xuño, para Setembro xa me tiña buscado un taller de Mecánica de coches: se non aprobara, sería mecánico. Cando cheguéi coa nota, chamóu meu pai ao taller para dicir que non iría: non se andaba con bromas o Sr. Barrera. E facía ben. Espabiléi e xa non repetín máis: a Reválida do 6º curso saquéina sen problemas. O Bachilleir tamén foi pasando sen maiores problemas, pero tamén sen notas “maiores” , que sempre tiña eu moitas couas que facer, jaja., aínda que a Selectividade preuniversiaria custóume un verán agobiante nos madriles. ¡Uf!

J.L.:_ Obviamente o Sr. Barrera pai non se andaba con “chiquitas” en canto a encamiñarte cara a unha carreira productiva e a mecánica de automóbiles non tería sido unha mala opción. Pero tí tiñas as túas propias ideas, nun tempo soñaches con ser arquitecto pero ante a brevidade de tal sono, embarcaches noutras actividades non menos intelectuais pero se vangardistas. Cóntanos algo desa época da túa inmersión no Teatro da “Escuela de Arquitecturaç2 dirixida por Javier Navarro.

A.B.: Esa foi a miña última (que non derradeira) experiencia teatral e quizais a máis satisfactoria, por máis plenamente vivida, a pesar de ser incompleta: estudando Arquitectura, (estiven dous anos intentándoo estúpida e infrutuosamente, pois estaba cantado que eu sería incapaz de facer esa carreira), metinme no “Teatro de Arquitectura”. Foi unha das vivencias máis enriquecedoras de toda a miña vida. Aquel grupo admirable anunciaba un mundo novo. Eran persoas libres, sans, ilusionadas, activas e loitadoras. Que reunións de conversacións alegres e optimistas, soñadoras e confiadas en si mesmas. Xentes así fixeron posible a saída do túnel, deron a luz un mundo novo, pariron un sol de posibilidades. Eles foron os pais da democracia e non os que así se proclaman. Dábannos as tantas da madrugada, e eu sentíame como un aprendiz de home. Había tantas mulleres coma homes, ou máis. E elas eran máis admirables aínda, porque maior era a súa loita. Era un ambiente desinhibido, pero extremadamente san, amable e entrañable. Inesquecible. A igualdade era o seu lema. O carpe diem o seu modus vivendi. Isto vai confundir ao amigo lector, así que aclaro: eran calquera cousa menos pasotas (noxenta palabra groseira). Con que ilusión ensaiaban, achegaban ideas, trasnoitaban… Eu non tiña tempo para ensaiar, tiña clases pola mañá e academia pola tarde. Se seguía en Arquitectura, xa tería tempo de integrarme totalmente. Axudaba coa tremoia, cos decorados, cortando as pranchas de poliexpan… E era un máis do grupo, como tal me trataron sempre. Sentíame acollido, apreciado, querido. Todos estaban en cursos superiores, eu era un novato. Pero só eu pensaba iso. Para todos era un máis da familia. O 22 de decembro do 68 (si, foi aquel ano!!) “representamos” no Teatro Español as églogas de Juan del Enzina (“Enzina 68. homenaxe-revisión”), na dirección Javier Navarro e Fernando Giner. Que emoción andar de acá para alá polos corredores e camerinos, tras o escenario de tan importante teatro! Era o 68! “Hoxe comamos e bebamos, que mañá morreremos” cantaban os pastores… pero os actores con esas cancións cantaban máis que un carpe diem lúdico: cantaban a un carpe diem liberizador,carpe diem transgresor, carpe diem transcendente.

Era o 68!! No folleto dicíase que “Esta revisión culmina no tratamento dado ás églogas profanas, tratamento que constitúe unha nova forma teatral como concepto escenográfico dinámico e vivo“. Estou seguro que ás “autoridades competentes” lles deron ganas de meternos no cárcere a todos: églogas profanas? concepto dinámico e vivo? Hoxe comamos e bebamos…? Moita bile tiveron que tragar aquelas autoridades aquel e os seguintes anos. E estes grupos de teatro independentes, innovadores e, direino claro, revolucionarios, foron autores, actores e directores do destino que España se daría poucos anos despois. Eles, e non os outros. Os outros prostituíron ese destino que, non obstante, segue aberto á liberdade, á esperanza dun mundo mellor. Grazas a eles. A pesar dos outros. J.L.:_ E cando o Mestre naceu en ti, aflorou tamén esta vocación e tamén fuches feliz dándolle saída, proxectándoa tamén no teu alumnado. Nada máis chegar a Esteiro xa fixeches algo, pero encontrácheste aquí con José Agrelo (biografia) e entón fixécheste a un lado, claro, que Pepe Agrelo había tempo que era mecenas desta expresión social en actividade escolar (pero non só escolar), e te limitaches a colaborar con él, con ilusión, filmando as súas representacións escolares (O espantallo, Os soños na gaiola…).

A.B.:_ Coñecín Pepe Agrelo, ou director de teatro, antes de coñecer a Don Xosé Agrelo, ou Mestre. Aínda viviamos en Bayona, e foi durante unhas vacacións que estabamos en Noia e vimos que había teatro no Concello. Noite de Lobos. Foi impresionante. Quen me ía dicir que coincidiría con Agrelo anos despois, mestres os dous, en Esteiro. Aquela función reavivou en min a afección do teatro, lembrei o Juan josé, de Joaquín Dicenta (avó do meu Mestre, Don Pedro), por algunha estraña asociación de ideas, volvin recapacitar sobre a importancia do teatro como revulsivo social e cultural e decidín levar o teatro aos meus alumnos como recurso de comprensión e de expresión persoal e colectivo. Pero con Agrelo en escea, nunca mellor dito, o mellor que podía facer eu era “silencio polo foro” antes mesmo de empezar. Agrelo era moito Agrelo. Con que vanidade podo dicir hoxe que fun eu quen escribiu no ordenador o texto completo dá súa “novela” (autobiografía novelada) “Os sete coitelos”, para pasarllo á editorial, e, aínda máis, que fixo caso dá miña suxestión de que suprimise a última folla do orixinal… hoxe lamento que me fixera caso. J.L.:_ E aínda así, non te resistiches a buscar válvulas de escape que che permitisen achegar o teu “granito de arena”, o teu persoal toque no esceario dos festivais de Nadal, de Fin de Curso… Un fito para ti foi aquela representación que dirixiches dunha emotiva obriña que escribiu unha alumna túa: O escenario en dúas metades: a un lado, as mulleres “viúvas dos vivos” botando de menos en Nadal ós seus homes que, ao outro lado, botaban de menos tamén os seus fogares. Cartolinas azuis eran as ondas que axitaban o mar que os separaba. Se ata te atreviches, xordo como dis que es para a música, a dirixir a toda a túa clase convertida en coro e levala ao I CERTAME DE VILANCICOS, e aínda volverías ao ano seguinte.

A.B.:_ Si, foi emocionante: o primeiro ano nin sequera me atrevín a subir ao escenario con eles. Alí arriba, sós, portáronse con dignidade e deron o dó de peito. A min fixéronme chorar. Ao ano seguinte, cos mesmos cativos, prometinme que subiría con eles, que por eles aguantaría o bochorno da exposición pública do meu analfabetismo musical, pero arrouparía, esta vez si, aos meus queridos nenos. Volvéronse portar, non deron a nota. A min non me importou dala.

Tamén foi emocionante a posta en escea da canción de Ana Kiro “Ou Serpent” que para o festival de fin de curso de 1990 preparéi e cantaron os meus alumnos, era o centenario dun dos naufraxios máis dramáticos da Costa da Morte. Toda a clase entoou a preciosa canción:

O SERPENT

Foi non 1890

cando en negra noite

con gran temporal

un cruceiro que viña do Norte

na costa galega foi embarrancar.

Era a noite do 10 de novembro,

ou mando do Serpent

ía mister Ross

e a tres millas do Cabo Vilaño

foi dar contra ás pedras

nos baixos do Boi.

En Camariñas,

aínda hoxe,

lémbrase ben

ou que na costa

aquela noite aconteceu.

Pobres mariños

Do barco inglés

cento setenta e tres homes

perderon a vida

salvándose tres.

Esta foi a gran traxedia

que nunca na vida

eu esquecerei.

Foron tantos vos que alí afogaron

que houbo que enterralos

na beira do mar,

onde vos restos daquel ciminterio

son hoxe testemuñas do noso cantar.

Inglaterra visteuse de loito

ou saber que ou Serpent

alí embarrancou

e para sempre a esta costa galega

de Costa dá Morte ou nome quedou.

En Camariñas……

E na intimidade da aula sempre había ocasión para que os alumnos recitasen “A canción do Pirata” de Espronceda, dramatizasen pasaxes de obras clásicas ou modernas…

J.L.:_ O teu último ano en Esteiro trasladouse Agrelo e entón fixeches ti a montaxe e dirección da obrilla de Ana Barrera, a túa irmá, “O encanto que veu do sol“, que tamén pasaches ao galego, claro. Ademais da adaptación, en colaboración cun compañeiro, Don Manuel, do AUTO DOS REIS MAGOS. Inesquecible aquel día. Foi, ademais da túa despedida do colexio de Esteiro, o pano a “O Mestre”.

A.B.:_ En efecto, o ano seguinte empezaría como “Profe” no IES novo, inaugurado o ano anterior por esixencia do “guión” da nova reforma educativa, que convertía colexiais en bachareis e mestres en profes. Todos saíron perdendo. Os Mestres intentarían seguir séndoo, malia o novo apelativo, pero moitos fomos os que non o conseguimos, porque o cambio non era esta vez só de nomes (xa había anos que o de mestre se cambiara a Profesor de E. Primaria, e logo de novo a mestre): o alumnado entraba no IES como un síux en territorio comanche; os horarios de Profesor eran un empedrado piso para o paso pausado que o mestre ten que levar; a asociación de nais creu tamén “ascendida” de capitan de garda dos Mestres a capitan de corps de profesores; a Administración, como sempre, mirando para outro lado. Pero xa estou de novo a adiantar acontencimientos.

J.L._ Compartiches connosco unha parte fascinante da túa vida e gustaríame seguir descubrindo a este Amado que ten unha mina inesgotable de “memorias” para compartir aínda que estou seguro de que esas Memorias con maiúscula estarán un día á nosa disposición e sen as estreitezas de espazo que nos obrigan a despedirnos do mestre.

Como xa é costume gustaríame finalizar a entrevista co cuestionario de Bernard Pivot.

1. J.L_ ¿Cal é a túa palabra favorita?

A.B.:_ BEIRAMAR, gústame estar na beira, na beira da mar

2. J.L._ ¿Cal é a menos favorita?

A.B.:_ INFERNO. Aborrezo á xente que fai que o mundo sexa un inferno. 3. J.L._ ¿Que che emociona?

A.B.:_ O cariño que me ten o meu neto. Non hai cousa tan emocionante, nin de lonxe. 4. J.L._ ¿Que son ou ruído gústache?

A.B.:_ O son da mar cando, paseando pola praia, non se escoita outra cousa. O “silencio” do monte cando, paseando por él, non se escoita máis nada. 5. J.L._ ¿Que son ou ruído detestas?

A.B.:_ O sonoro silencio cando non estóu só. Pero esta resposta non corresponde á pregunta sobre ruídos. Tódolos “ruídos” me molestan. Todos. Por definición. Se non molesta, non é ruído. Pero detestable é o ruído que produce a violencia, sexa verbal ou material, non importa os decibelios, é a causa o que fai odioso o seu son.

6. J.L._ ¿Cal é a túa imprecación favorita?

A.B.:_ ¡Ostras! agora non se me ocurre ningunha como favorita, (¡Manda ghuevos, qué poucas neuronas me van quedando!)

7. J.L._ ¿Que profesión ademais das que exercestes che gustaría haber feito?

A.B.:_ Actor, Ebanista, Escritor, Oceanógrafo, Astrónomo, Astronauta, Director de cine, Arquitecto, Mago, Biólogo, Electricista, Químico, Matemático, Pedagogo, Catedrático… unha chea delas e ¿sabes qué?: Todo eso fixen: Fixen de MESTRE!! 8. J.L._ ¿Que profesión rexeitarías facer?

A.B.:_ ¿Rexeitar? Ningunha profesíón paréceme rexeitable, todas sonme respetables. Claro que moitas as exercería como estación de tránsito hacia ós meus “destinos”. Por exemplo contable, vendedor ambulante, telefonista, traductor…

9. J.L._ Se o ceo existe, ¿Que te gustaría oír que che dixese Deus cando chegases ás portas celestiais?

A.B.:_ ¡Benvido ao club!  

Entrevista a Marcelino García Lariño (Marcelo da Rabela)-Xuño 2013

p./Jorge Lago de Pexejo, vía Skype.

¿Qué se pode dicir que non se saiba dun dos personaxes máis coñecidos da bisbarra?
Aínda moito, e séntome honrado de ter conducido esta entrevista en directo vía Skype da cal só podo escribir unha pequena síntese dunha agradabilísima conversación que se prolongou por varios días e que me serviu para coñecer máis de preto a alguén que a pesar de certos achaques relacionados coa idade, non deixou de marabillarme pola súa lucidez, viveza e gran sentido do humor.
Non me é doado expoñer como quixese a esencia do diálogo que mantivemos, abonda dicir que a cada pregunta saía unha morea de anécdotas, pequenas viñetas, recordos e explosións de risa incontibles polas ocorrencias que saían a cada paso.
J.L._¿Me escoitas e oes ben Marcelo?
Marcelo: _Si, perfectamente, vostede ten a palabra.
J.L._ Grazas. ¿Ti naciches no ano 30?
Marcelo: _O 17 de Marzo de 1930
J.L._ Xa levas navegando pola vida uns poucos anos e embarcado en moitos e diversos mesteres.
¿Como xurdiu a túa afección polas letras?
Marcelo: _Pois dende neno, era un sentir que me levaba a gardar todos os libros de texto e libretas que aínda hoxe conservo. Eu tiña a afección de cantar, pero como cantaba mal, compensábao escribindo a letra das cancións que oía.
J.L._ ¿Quen foi o teu primeiro mestre?
Marcelo: _Cando me mandaron por primeira vez á escola cun silabario debaixo do brazo, foi á escola da señora Dolores da Trilla. Co silabario e o Rayas Primero, a señora Dolores impartiu a máis de catro xeracións os primeiros pasos en deletrear e esborranchar as primeiras letras.
Despois, mandáronme a unha escola de pagamento, a de D. Antonio Lojo, na que estiven ata os 14 anos e me botaron da escola.
J.L._ Por traveso?
Marcelo: _!Non, non! Bueno, traveso un pouco, o habitual: Ir para casa cun ollo hinchado, romper algún cristal con aquelas pelotas de trapo con que xogabamos. Pero non, como sabes, naquel entón íase escola cun só libro de texto no que estaban condensadas todas as materias ata que foses a facer o bacharelato e a min como ó memoricei de cabo a rabo, D. Antonio falou coa miña nai e díxolle que ou me daba estudos, ou deixaba de ir á escola, porque el xa non tiña máis que ensinarme.
J.L._ Despues desa saída honorable da escola e con 14 anos… A que te dedicaches?
Marcelo: _Despois da escola funme a traballar unha tempada como revisor de Jacobito, un primo irmán da miña nai que era taxista ata que me decatei de que necesitaban un axudante no xulgado e como D.Antonio Lojo o mestre era procurador, suxeriu que eu era o mellor opoñente para a praza e alí estiven, teño que dicir que con bastante poder tácito exercendo ese labor ata que me fun para o servizo militar.
J.L._ ¿ E despois do servizo militar?
Marcelo: _Entón xa empecei a traballar no concello como escribente pois xa traballara por anos no xulgado. Pero a miña vocación era ser obreiro como o era o meu pai.
J.L._ O teu pai quedárase en EUA cun irmán seu e alí desempeñou varios traballos ata a súa xubilación na que volveu a Muros definitivamente.
Mentres tanto, despois do concello, e de cumplires o servicio militar, ti empezaches a traballar na fábrica de Sel alá polo 77 nin máis nin menos que por 25 anos.
Marcelo: Si, 25 anos xustos e despois apetecíame tomar unha tempada de descanso, pero xa non me dou tempo, chamáronme para traballar no Banco do Noroeste e así seguín ata que un infarto me obrigou a retirarme.
J.L. _ E sempre seguiches escribindo.
Marcelo: _ Sempre, xa antes de ir para a fábrica de Sel, dende que era un rapaz. Unhas veces escribía máis e outras menos e cando xa empecei a escribir máis en serio levaba todo o escrito para o fallado coa idea de ir corrixindo e ordenando despois, pero nunca tiven tempo de sobra así que case toda a miña obra está alí a esperar.
J.L. _ O de falta de tempo enténdese ben. Ti sempre estiveches  involucrado en toda clase de actividades xa fosen de carácter relixioso ou mundano.
Marcelo: _A verdade é que si, que eu recorde nunca fun presidente de nada, pero fun secretario de todo, ser secretario converteuse no meu modus vivendi. A partir do concello xa seguín de secretario de Acción Católica, Adoración Nocturna, Cabalgata de Reis, a Coral Polifónica, Teatro Muradán, non sei de cantos equipos de futbol, certame de Mister Feo…
Sempre me sentín moi a gusto cooperando no que pensaba que era ben para o pobo.
J.L. _ E é indubidable que no pobo pensabas. Como fillo de emigrantes; o teu pai en EUA e a túa nai que aprendeu a falar castelán nunha provincia arxentina, ¿Nunca sentiches inquietude por largarte de Muros?
Marcelo: _ !Nunca! Nin sequera se me pasou pola cabeza a pesar de como ti ben dis, tiña familia desperdigada en todas as américas, nunca se me pasou pola cabeza esa tentación.
Percorrín toda España por esixencias do traballo, pero se cadraba que a miña ausencia de Muros coincidía co día de S. Pedro ou o Carmen, xa non estaba máis que pensando en volver. E tamén fixen turismo, Portugal, Francia, Italia, pero ausentarme de Muros por máis tempo que o estrictamente necesario nunca estivo nos meus plans.
J.L. _ Pregunta así de súpeto: Es un fervente católico?
Marcelo: _ !Si! Pero non fanático.
J.L._ ¿Qué queres dicir?
Marcelo: _ Quero dicir que as miñas crenzas son miñas e que non afectan o meu concepto da xente que non coincide con elas. Relixión e política son cousas persoais e nunca enturbaron a miña relación con ninguén. A miña filosofía persoal é vivir e deixar vivir e esa filosofía levoume a ter amigos de todas as tendencias.
J.L. _ Non cabe dúbida de que practicas o que predicas.
Marcelo: _ Mira, os meus estudos universitarios foron aprendidos debaixo dos soportais de Muros. Escoitando e analizando o que discutían os maiores, recollendo certas perlas de sabedoría que emanaba da experiencia da vida. Aprendín a valorar a xente non polo moito que falaban se non polo ben que o decían.
J.L._ Falando de valores, ¿Pensas que Muros valora axeitadamente a xente que ten, a que sobresae, á que alcanza metas?
Marcelo: _ Penso que non, penso que se lle dá máis valor ao que é noso fóra do pobo que o que lle damos nós e aínda que llo damos algunas veces, temos certa tendencia a non abusar de ser demasiado efusivos.

Pero teño que agregar que esa tendencia está a cambiar. Agora as novas xeracións saben ver e recoñecer talento onde o hai e o que máis me gusta é que ultimamente de Muros sae xente moi, pero que moi preparada. O saber domocratizouse e de calquera familia rica ou pobre poden saír eminencias.
J.L._ Tes fe na xuventude actual?
Marcelo: _ Moito máis que o que a tiña na miña xuventú. Mira de onde vimos nós e mira os medios dos que eles posúen. Que os saiban aproveitar, iso xa é outra cousa, pero no que non podemos caer é culpalos a eles nin os facer vítimas dos nosos erros.
J.L._ Marcelo: Falamos de todo un pouco e fixéchesme pasar un anaco de tempo agradabilísimo con esta entrevista. Nos temos reido a gargalladas e fixéchesme sentir moito máis próximo ao pobo que deixei hai máis de medio século. Os de certa xeración alimentámonos coa nostalxia e ás veces ata nos empachamos dela. A través da túa longa e frutífera vida  ¿Cales  foron os cambios máis notorios ou sorprendentes que viviches no pobo de Muros?
Marcelo: _Os cambios foron sorprendentes, dende levar o conde á dársena a empezar a facer cuartos de baño nas casas. A emigración foi sen dúbida o grande artífice de incrementar a riqueza local. As casas foron cambiando de aspecto, os pescadores a comprar novas e mellores embarcacións e en xeral a concienciarnos de que a educación non era un privilexio duns cantos. O Muros de hoxe pouco ten que ver con aquel Muros que me viu nacer, progresouse en todos os aspectos, pero hai un aspecto negativo que me preocupa; seguimos coa pauta de ter que deixar que a emigración sexa a máxima beneficiaria do que Muros produce.

Entrevista a Domingo Juan Barreiros Lago-Xullo 2013

Hoxe teño a honra de entrevistar a Domingo Barreiros Lago, un home que pola súa notoriedade non necesita tarxeta de presentación na nosa bisbarra pero aínda así, debo compartir certas facetas que posiblemente non todos coñecen. O seu curriculum é tan extenso que ocuparía todo o espazo dispoñible para esta esta interviú, abonda dicir que este veciño de Louro, nacido en 1942, alumno da Escola de Abaixo e posteriormente do Seminario de Herbón onde cursou o bacharelato e matriculou no ano 60 por libre na Escola de Maxisterio de Santiago rematando os tres cursos da carreira no ano 61…oposiciones para a praza de Mestre Nacional no 63 e exercendo 6 cursos en Alfabetización de Adultos (Outes, Noia, Carnota e Sobrado dos Montes). Servizo militar no Sahara e mestre propietario dunha escola de nenos non Freixo e outros centros de ensino, alternándoo todo como membro por máis de 20 anos na de todos coñecida Orquestra Los Romero e para non se quedar curto foi o primeiro licenciado galego de Filoloxía Hispánica e Ciencias da Educación pola Universidade de Educación a distancia.

J.L._Como músico diletante que fun sempre, teño unha grande admiración por aqueles que souberon elevar a arte a niveis superiores dos que eu nunca puiden alcanzar e ante tan notable carreira non podo menos que sentirme atordado pola perspectiva de conducir unha entrevista con alguén que co único que teño en común é o amor pola música e ter sido monaguillo. Escasamente vainos chegar o tempo para repasar tantas e diversas actividades que exerceu ao correr dos anos, polo tanto imos concentrarnos máis no aspecto musical.
¿Cando empezou a sentir inquietude pola música Domingo, foi unha vocación dende neno ou tardía?
Domingo Barreiros Lago:_ Antes de respostarche á pregunta que me fas, convén aclarar que, aínda que fixen estudos de Ciencias da Educación na UNED, varias asignaturas, porque no tiña suficientes de Filoloxía  Hispánica para entreter o tempo, non completei esa Carreira. En Filoloxía, sí son Licenciado, si ben na miña profesión de docente só dei Música tanto no Colexio ” Emilio de Navascués, coma no IES “Poeta Añón” da Serra de Outes.
Paso agora a dicirche que a miña afección pola música empezou cando estaba en segundo curso de Humanidades e tiña a opción de escoller, ademais do solfeo, que dábamos obligatoriamente, un instrumento como era o armonio ou o órgano.
Causábame admiración o feito de que un alumno que me levaba varios cursos, tamén de Louro, chamado Gumersindo Lago Lago, manexaba o que hoxe denominamos teclados dunha forma admirable. Tamén tiña un espello diante de min no condiscípulo muradano, que tamén me levaba algúns cursos, Manuel Angel Viro Caamaño, que tocaba e toca o órgano, e máis o Piano, como din que o fan os anxos…
E por aí empezou todo, da man dos PP. Leoncio Villanueva Portugal e Manuel Feijóo Souza, o fundador do Orfeón “Terra a Nosa” de Santiago, fun introducíndome nos segredos das corcheas, na armonía, e outras cousiñas relacionadas.
Sen falsa humildade, eu non me considero un músico de Conservatorio, aínda que revalidei varios dos cursos  de Piano, que estudei en Herbón, no de Santiago.
Créome máis ben un músico “autodidacta”, que fun aprendendo o que poida saber de Armonía, composición, dirección coral, etc. (desta última fixen máis de dez cursillos distintos en distintos lugares de toda España, con profesores tanto nacionais coma extranxeiros) coa práctica, e analizando as partituras dos grandes maestros clásicos: Mozart, Bach, Brahms, Beethoven,,,
J.L._ Ademais do amor pola música que ten a súa raíz etimolóxica en mousa ou musa, tes outro amor que vén do grego filoloxía; amor polas palabras. ¿Cómo compartes eses dous amores?
Domingo Barreiros Lago:_ Absolutamente. De feito, no traballo diario coas corais, ademais de ensinar as melodías e o traballo de cada corda, teño que explicarlles o significado de moitas verbas e locucións e traducir textos do latín e de outras linguas extranxeiras.
J.L._ Escoitei unha das túas composicións: Himno ao Leixaprén. A min intrigoume a repetición do tema musical e deume a sensación de estar a escoitar música de séculos atrás.  ¿Podes elucidar un pouco sobre o estilo e o porqué desa peza?
Domingo Barreiros Lago:_ O himno ao Leixaprén foi composto arredor do ano 2.009 para un acto que se fixo no Instituto “Poeta Añón” de Outes, no que participaban uns oito ou nove Institutos da comarca. A palabra Leixaprén ven dunha composición antiga da lírica  galego-portuguesa nos tempos medievais, na que se ía tomando o último verso dunha estrofa para iniciar o primeiro da seguinte. A música que lle puxen foi tamén de inspiración ou a xeito de música deses tempos. Supoño que a gravación a encontrarías na páxina de IES “Poeta Añón”. A composición está editada en papel nun libriño que se fixera ao efecto por ese tempo.
J.L._ Explicada a procedencia, non cabe dúbida de que quen escoite o teu Himno a Leixaprén, verá en efecto plasmado o estilo poético de tomar o último verso para iniciar o seguinte. Tamén logra un certo efecto de facer sentir que un navega en augas calmas.
Eu sei de boas fontes que ser director dun coro é farto difícil, conducir varios, ten que ser un traballo monumental non só no aspecto loxístico se non no didáctico. ¿Como chas arranxas?
Domingo Barreiros Lago:_    No que respecta á parte loxística do meu traballo, ensaio 2 veces por semana con cada grupo: o luns co Orfeón de Muros e coa Coral “Agustín González” de Louro; o martes coas do Clube de Xubilados de Porto do Son, Liceo de Noia e “Francisco Añón” de Outes; o mércores con “Don Diego de Muros” e “San Xoán de Serres; o xoves co co Orfeón “Ría de Muros” , coa do Freixo e coa de Louro; o venres repito as corais do martes e o sábado as do mércores. Algúns, sábados, cando podo, tamén traballo cunha coral de nenos/as en O Freixo (Outes), que se chama Coral Xuvenil “Solpor”.
O meu horario de traballo é polas tardes, para adaptarme ao tempo libre dos coralistas e empezo uns días ás seis ou sete da tarde, rematando ás 10, e outros, ás sete, terminando ás once e media da noite, non podendo regresar á casa ata as doce da noite.
No aspecto didáctico- ten en conta que o ensino era a miña profesión- teño que adaptarme ás condicións de idade e coñecementos de persoas, que non saben, nin len música (moita repetición e incidir sobre os defectos de oído, etc., porque se deixas que no principio collan algo mal, despois é moi difícil rectificar).
J.L._ É posible que a voz humana fose o primeiro instrumento musical e a música é un ruído organizado, pero pola súa propia natureza non é o máis doado de controlar. Como director, ¿Que é o máis difícil de conducir unha coral?
Domingo Barreiros Lago:_     Estás no certo, cando afirmas que a voz e o primeiro instrumento musical, falando cronolóxicamente, e que non é doado de controlar á perfección, pero hai que facelo a base de educación do oído e de técnicas vocais de emisión, respiración e outros truquiños…, dependendo tamén da perfección que queiras lograr.     Para min o máis difícil do traballo de dirección coral e o conseguir que a xente che atenda ao que lles dis, ou ao que pretendes ensinar.
Cada vez noto máis a falta de concentración no persoal que teño diante, e esto non é nun grupo en concreto, senón que é en todos.
J.L._Explicada a parte loxística, o que non vou facer é preguntarte, cómo demos fas para levar a cabo tan monumental traballo considerando como dis que moitos non teñen coñecementos musicais previos. A resposta obvia é ser consecuente, concienzudo e sobretodo moi dedicado a algo que cres plenamente e a recompensa é ver o froito do esforzo realizado. Tamén está a cuestión económica que non podemos deixar pasar por alto, os gastos de transporte, comidas, posta en escena, etc., teñen que ser significativos. ¿De qué xeito vos subvencionades?
Domingo Barreiros Lago:_ A resposta á primeira pregunta, de cómo fago para ensinarlles ou aprenderlles as cancións, se non saben música. En algunhas das corais hai alguna persoa que ten certas nocións musicais, pero non suficientes para interpretar de por sí sós una partitura. Así que a técnica é coller una frase musical curta e repetírllela tres veces. Despois repítena eles outras tres e así imos debullando o traballo. Unimos as frases, etc.
No que atinxe á parte económica, cada coral dáme una cantidade mensual de 200 €. E con ela teño que arreglarme para facerlle uns 9 ou 10 ensaios ao mes. Se teño alguna actuación, por esa viaxe ou polo traballo non percibo nada. Desde Louro, onde vivo, ata o Son (a coral máis alonxada hai uns 55 quilómetros  de ida e outros tantos de volta e o gasoil hai que págalo . Eu calculo que a 3ª parte de que cobro vai para gastos de coche. Outra 3ª parte lévama a Facenda na declaración de renta e quédame para o meu traballo o resto. Como ves, estou millonario… Hai una coral que me paga algo máis, pero tamén lle poño 3 horas semanas de ensaio en lugar de dúas. Outras dúas corais danme una 250 € e outra 230 €, Para comida e outros gastos non hai ningún presuposto. Cadaquén come na súa casa… A algunas corais aínda por enriba lles fago gratis as fotocopias das partituras. E teño que pagalas eu. Un choio!
As corais teñen alguna axuda (tiñan) dos Concellos, da Deputación, etc., pero coa crise a cousa foi a menos.
De onde poden sacar cartos é de algunha misa, funeral, voda…
J.L._ Vendo a enorme responsabilidade que pesa nos teus ombros, a gran dedicación e esforzo persoal que require facer o que ti fas ¿Contas cunha colaboración axeitada doutras persoas que poidan se é necesario ocupar o teu sitio aínda que só sexa momentáneamente?
Domingo Barreiros Lago:_ Hai veces que cando me coinciden dúas actuacións de dúas corais no mesmo día e hora, teño un amigo (un profesor uruguaio, afincado en Noia, que me sustitúe, pero por regra xeral non hai quen me faga o meu traballo. Teño una filla que me sustituía ás veces, pero o seu traballo profesional no ensino lle impide falo meu ou ocupar o meu lugar.
Cando era de ir cantar ao Festival de Vilancicos de Caixanova en Vigo ou na Coruña, entón preparaba a algún coralista adiantado, que me dirixira as tres cancións  que levaba cada grupo.
J.L._ ¿Os teus coros cantan sempre a capela ou son acompañados ás veces de instrumentos musicais, xa sexa órgano ou orquestra?
Domingo Barreiros Lago:_ Normalmente os coros cantan “a capella”, pero ás veces (raramente) acompáñoos eu cun órgano ou chamo a outra persoa.
J.L._ Non cabe dúbida de que nos nosos pobos hai un resurximento cultural palpable. A proba está na cantidade de coros que ensaias. Segundo a túa opinión, ¿A qué se debe tal popularidade e diversidade de grupos corais hoxe en día?
Domingo Barreiros Lago:_ A razón pola que hai tantas corais na zona é por que á xente lle gusta cantar e tamén por envexa, xa que se na parroquia veciña teñen una coral, nós non imos ser menos… A rivalidade tamén fai que o mundo progrese.
J.L._ ¿Como ves o futuro da cultura popular galega?
Domingo Barreiros Lago:_ O futuro da cultura popular galega é cada vez máis boiante. Hai máis medios; máis xente preparada para ensinar; máis facilidade nas radios e na televisión e tamén en directo, para aprenderen uns de outros, etc. Sobre todo en grupos folklóricos.
J.L._ Como persoa que empezou os seus anos de formación na Escola de Abaixo de Louro, pasando por Herbón ese berce de tantos talentos, maxisterio, filoloxía hispánica e outros etcéteras ¿Qué recomendación, consello ou suxestión lle darías á xuventude de hoxe?
Domingo Barreiros Lago:_  Aínda que aos vellos, coma min, nos gusta sempre estar dando consellos, aínda que non nos fagan caso, a min non me gusta dalos, pero diríalle á xente nova que se interese pola música (vocal instrumental ou folklórica), que procuren aprender de quen sabe máis ca eles; que vexan o traballo dos demais, xa que de todo o mundo podemos aprender algo: dos mellores que nós, porque nos deixan coa boca aberta e dos iguais ou de inferior categoría musical, porque tamén dos erros dos outros se aprende, para non cometelos nós.
J.L._ Domingo, ti tiveches unha longa participación na orquestra Los Romero, cóntanos algo da túa traxectoria no grupo.
Domingo Barreiros Lago:_ Aló polo ano 1963, nunha reestructuración, que fixeron, (antes era una orquestra) precisaban un vocalista (cantante) e buscaron a un irmán meu. Querían que ademáis lles tocara o contrabaixo. Como el non se daba arranxado para facer as dúas cousas á vez, chamáronme a min para facer o baixo eléctrico.
E ahí empezou todo. Despois veu a moda das guitarras eléctricas e paseime a ela. Máis tarde, ao marchar para os USA o que facía de organista (Eleuterio, un “chaval” de Louro, que por certo xa morreu) ocupeime eu dos teclados.
En principio, e durante varios anos a formación foi de sete músicos: trompeta, saxo, baixo, guitarra, batería,  órgano e cantante. Máis tarde quedamos seis e finalmente 5, cando se disolveu o grupo, uns vinte e pico de anos máis tarde.
J.L._ Pois si, o grupo Los Romero foi unha parte inesquecible da xuventude dos da miña andaina e mesmo posteriormente, pero a pesar de que todo o bo tamén ten o seu fin, certas cousas son imperecedoiras. As corais seguen unha traxectoria milenaria e parece que o seu futuro está asegurado. Xa sexa en unísono ou en clave polifónica, dende Sudáfrica ata as planicies das nacións indo-americanas, os seres humanos senten unha especial predisposición para cantar xuntos. Para render culto, ou para cultivarse, para expoñer queixas, para arrullar os recén nacidos ou para que nos despedan deste mundo.
Aínda sentíndoo moito, non me queda outro remedio que dar por concluída esta entrevista. Grazas Domingo pola túa paciencia e pola tua acollida e tamén pola sinceridade e ilustración das túas respostas.
Conclúo a entrevista co cuestionario co que sempre remataba o gran xornalista Bernard Pivot:
J.L_ ¿Cal é a túa palabra favorita?
Domingo:_ nai/pai
J.L._ ¿Cal é a menos favorita?
Domingo:_ Abuso (a persoas ou animais)
J.L._ ¿Que che fai emocionar?
Domingo:_ Amor de país a fillos (tanto en persoas como en animais)
J.L._ ¿Que son ou ruído gústache?
Domingo:_ O do mar/ou a auga
J.L._ ¿Que son ou ruído detestas?
Domingo:_ Chirrido dunha máquina /(rebarbadora)
J.L._ ¿Cal é a túa imprecación favorita?
Domingo:_ ma cagho nos ghatos
J.L._ ¿Qué profesión ademais da que exerces che gustaría facer?
Domingo:_ Labrador ou gandeiro
J.L._ ¿Qué profesión rexeitarías facer?
Domingo:_ Carniceiro
J.L._ Se o ceo existe, ¿Qué te gustaría oír que che dixese Deus cando chegases ás portas celestiais?
Domingo:_ Mira quen ben ahí, tiña ganas de verche!

Entrevista a Antonio Rey-Agosto 2013

Antonio Rey é porteño nacido en Bos Aires. ¿Por qué esta entrevista a un Arxentino? Ben, a resposta é clara e dá  él no seu libro “Son Galego”.
Antonio Rey: _Conxuro
Crecín e aprendín a descodificar o mundo en clave galega. Coexistiron na miña mente dúas paisaxes: a cidade na que moraba e maila aldea, feita carne na presencia inefable do meu avó.
Bos Aires na chaira, San Xián no val.
Foi natural para min escoitar dos beizos do meu avó expresións propias do lugar da súa nenez: ” ferve o pote”, “mata o candil”…
Non necesitei ver a figueira na que aganchaban os rapaces de alá, nin ver os porcos e demais animais. Tampouco as hortas, lugar das patacas e o millo.
Cada palabra galega foi un concepto, a garantía da existencia doutro universo alén do mar.
Agora é a miña ocasión: son un elo máis na cadea. Rexistra-la historia dos meus é unha doce obriga.  Face-lo na nosa língua, un verdadeiro honor.  Ben sei que a memoria é o conxuro da morte.
” Son galego” Antonio J. F. Rey
J.L. _ Antonio, ten que haber algo máis que unhas simples frases que escoitaches en galego do teu avó como o de “ferve o pote” ou “mata o candil” “A qué se debe que alguén separado por dúas xeracións da súa terra ancestral siga sentindo nas súas veas correr sangue galego?
Antonio Rey: _ Cando tiña seis anos morreu a miña avoa (nada en Asturias) e o meu avó, Juan Antonio, veu vivir connosco. Dende ese momento e por máis de vinte anos vivimos na mesma casa.
A miña nai morreu cando eu tiña once anos e por iso a súa figura foi central na miña vida.
El foi máis que un avó polas características persoais. Foi un home bo, traballador, honrado, doce, agarimoso.
Crecín a carón do seu consello e escoitei marabillado as historias da súa Galicia, que fixen miña cando morreu.
J.L. :_ Naciches e creciches en Arxentina e o teu galleguismo foi inspirado polo teu avó na súa maior parte, pero falas e escribes en galego coa soltura dun nativo e iso non é o habitual nunha terra que a pesar de albergar o maior número de galegos na diáspora do mundo, o castelán foi sempre o modo normal de comunicación. Ademais dende os anos 60 non houbo practicamente novas remesas de emigrantes de Galicia a Arxentina, polo tanto e á forza, o galego como lingua non ten a puxanza de antano. ¿Cómo aprendiches a falar e escribir en Galego?
Antonio Rey: _No meu fogar, a oralidade foi natural entre o meu avó e min.  Cando morreu fiquei orfo de galeguidade. Ninguén na casa agora falaba galego.  Necesitei facer a viaxe a Galicia e descubrín o mundo desexado, a realidade que preanunciaban as testemuñas do avó.  Despois desa viaxe podo decir que non fun a mesma persoa.
Fixen dous cursos de lingua galega no Colexio Santiago Apóstol de Bos Aires.
Participei na Asociación Cultural Fillos de Galicia, e ata fun o seu Delegado en Sudamérica por varios anos.
Escribín e publiquei un libriño: “Son galego”. Necesitaba expresar o meu sentimento de pertenza ao pobo galego e á cultura galega. Despois comecei facer os ciclos dos Lectores Galegos en Bos Aires.
http://www.blogoteca.com/lectoresenbosaires/index.php
Unha das cousas máis interesantes que fai o home é nomear as cousas, e facelo na lingua dos ancestros foi para min unha obriga.
Por outra banda, tiven a sorte de vivir na “Quinta Provincia Galega” onde puiden atopar elementos para “exercer” a miña galeguidade.
J.L. _ Non deixa de fascinarme o feito de que mantiveses inalterable a tua galleguidá pois  aínda vivindo como tí dis na “quinta provincia galega”, na túa casa xa nin siquera se falaba galego despois da morte de teu avó. Dígoo por que a falta de emigración cara ao teu país decaeu e só algúns como ti poden ou queren manter esa chama cultural viva. Ademais da inquietude individual, ¿ Cres que os centros galegos, casas Galicia e outras institucións culturais foron a pedra angular que mantivo o edificio da galleguidá? Se é así; ¿Seguen sendo importantes ou están a sufrir o efecto da distancia sendo cada vez menos relevantes?
Antonio Rey: _Os centros galegos fixeron o seu. Eu puiden participar de eventos culturais neles. Conferencias, xuntanzas gastronómicas, musicais. Mesmo fixen cursos de lingua galega e consultei bibliotecas.
O meu avó e o meu pai foron atendidos no sanatorio do Centro Galego de Bos Aires.
Penso que aínda son importantes porque permiten desenrolar moitas actividades para os que están lonxe da terra.
J.L. : _ Eu penso que Arxentina beneficiouse enormemente da emigración galega en particular e a do resto de Europa en xeral; italianos, alemáns, galeses, escoceses ,armenios…Teño a sospeita de que o comportamento dos galegos foi diferente a doutros grupos étnicos en canto á súa obstinación por manter vínculos coa súa terra ancestral. Dende Tucuman ata a Patagonia, onde residisen máis de dous galegos xa nacía a necesidade de crear algún tipo de asociación benéfica ou cultural. ¿ Pódesnos dar a túa opinión sobre o porqué dese comportamento que ademais non é único en Arxentina senón que se repite en todas as cidades do mundo onde o galego puxese pé?
Antonio Rey: _ Non son sociólogo, mais penso que os emigrantes galegos non perderon a súa identidade e por iso celebraron a súa galeguidade nos centros.
A estabilidade emocional que da saber quen é un e de onde vén permitiu a moitos progresar na adversidade e emprender negocios comezando dende os postos máis baixos da escala social.
J.L. : _ Ti es “criollo” se os hai, ¿Chamáronche algunha vez despectiva ou amablemente “Galego”, “Gaita” ou algún termo parecido?
Antonio Rey: _ Cando estudaba, algúns chamábanme “gallego” que foi o alcume que levou o meu pai ata a morte, mais nunca sentín a descualificación, quizáis porque eu mesmo sentía que levaba un tesouro comigo que ninguén te pode roubar (refírome á nosa cultura milenaria).
JL:_ Supoño que cando creciches na túa casa se celebraban de cando en vez as excelencias da gastronomía galega. ¿Aínda alternas comer “criollo” con comer galego?
Antonio Rey :_ Na miña casa non xantábamos a miúdo a cocina galega.
Agora aproveito as xuntanzas que facemos entre fillos e netos de galegos para disfrutar dos seus pratos.
Gustanme moitisemo os mariscos e en especial o polbo.
Aínda que fóra do tema, quero que saibas que “consumo” con moita ledicia as “nutricias” páxinas da literatura galega. O xantar alimenta o corpo e a lectura a alma.
JL:_ Segundo me contas, o teu irmán e ti levastes ao voso pai a coñecer a terra dos seus antepasados e o e que foi un encontro con primos, familiares e a casa de pedra da aldea. Cóntanos o que significou para él e para vós esa experiencia.
Antonio Rey:_ Eu viaxei a Galicia por primeira vez no ano 2000, mais a viaxe do ano pasado foi moi especial porque fun co meu pai e o meu irmán. Ningún deles coñecía a terra.
A ledicia do meu pai levouno ata as bágoas. Coñecer á familia e camiñar polos currunchos onde naceran os seus foi moi emocionante.
Foi unha sorte facer a viaxe porque aos cinco meses dela o meu pai morreu.
Penso que levou no seu corazón os sons, imaxes e cheiros da terra das súas orixes.
JL: _ Tamén mencionas que no arquivo da Parroquia de San Estevo de Abelleira te encontraches con que xa os teus bisavós e tataravós vivían naquelas terras, polo tanto non é de estrañar moito que a estirpe galega se siga manifestando en ti. Tes catro fillos que supoño naceron en Arxentina. ¿É posible que neles, xa separados por tres xeracións de Galicia conserven algo desa galeguidade que tí mantés?
Antonio Rey:_ Direiche que os meus están naquelas terras dende finais dos 1700, é dicir dende os bisavós dos meus tataravós.
Os meus catro fillos son arxentinos e saben que Galicia ten moito que ver con eles (de feito os máis pequenos son tamén españois) , claro que a sinten máis lonxana ca min.
J.L. _ Case que para rematar che deixo estas preguntas de Bernard Pivot.
1. J.L_ ¿Cal é a túa palabra favorita? ledicia
2. J.L._ ¿Cal é a menos favorita? odio
3. J.L._ ¿Que emociónate? un son de gaita
4. J.L._ ¿Que son ou ruído gústache? o das ondas do mar
5. J.L._ ¿Que son ou ruído detestas? o ruído dos coches no centro da cidade
6. J.L._ ¿Cal é a túa imprecación favorita? me cago no demo
7. J.L._ ¿Qué profesión ademais da que exerces che gustaría facer? gaiteiro
8. J.L._ ¿Qué profesión rexeitarías facer? enterrador
9. J.L._ Se o ceo existe, ¿Que te gustaría oír que che dixese Deus cando chegases ás portas celestiais? “pasa, Antón, vai ver a Ría…”
J.L: _Antón: Foi un pracer ter este encontro virtual contigo. Muros e Galicia pódense sentir orgullosos de que os sigas mantendo como algo teu.
Para min, a experiencia foi gratificante e reveladora pois reafirma que ese algo que seguimos sentindo pola nosa terra non é un sentimento pasaxeiro e que pode seguir contigo a pesar do tempo e a distancia. O teu relato fixo tamén que me remontase aos anos dunha adolescencia que pasei ao outro lado do “Rio de La Plata” e que recordo con agarimo. Un sincero agradecemento e unha fraternal aperta dende os E.U.A.
Antonio Rey:_ Tamén foi un pracer para min, Jorge. ¿Sabes? o meu pai naceu no Uruguai porque os primeiros tempos os meus avós tiñan un almacén en Montevideo
Unha aperta.